Successie- en registratierechten na de nieuwe antimisbruikbepaling

In een vorige bijdrage gingen we al dieper in op de gesplitste aankoop van blote eigendom en vruchtgebruik. We stelden daarbij de vraag welk standpunt de administratie zou innemen. In een circulaire van 19 juli 2012 heeft de administratie ondertussen haar interpretatie van fiscaal misbruik in registratie- en successierechten uit de doeken gedaan.

Fiscaal misbruik

Er is al heel veel gezegd over de nieuwe antimisbruikbepalingen, die zowel gelden in de inkomstenbelastingen als in de registratie- en successierechten. Kort gezegd wil de fiscus fiscaal misbruik bestrijden. Wanneer een rechtshandeling 'fiscaal misbruik' uitmaakt, kan ze immers niet aan de administratie worden tegengeworpen. Dit wil zeggen dan kan de fiscus die handeling negeren, en u belasten alsof die handelingen niet hebben plaatsgevonden.

Dan rijst de vraag natuurlijk wat fiscaal misbruik precies is. In een nieuwe circulaire geeft de administratie haar visie wat betreft registratie- en successierechten

Wat mag er nog wel...

Eerst het goede nieuws:  een heleboel verrichtingen zijn op zich wel degelijk nog steeds toegelaten, dit wil zeggen de administratie beschouwt ze in principe niet als fiscaal misbruik. Tenminste voor zover ze niet passen in een grotere fiscale constructie.

Een beetje uitleg:   

Schenking voor een buitenlandse notaris 

Het voordeel hiervan is dat er voldaan wordt aan de wettelijke vereiste een authentieke notariële akte te hebben, waardoor de akte bovendien vaste datum krijgt, maar dat er geen schenkingsrechten verschuldigd zijn. Normaliter gebeurt dit via de tussenkomst van een Nederlandse notaris.

Gefaseerde schenking van onroerende goederen 

Hierbij schenkt men een onroerend goed niet in één keer, maar in delen, zodat de progressiviteit van de tarieven wordt vermeden. Het is goedkoper tweemaal 100.000 euro te schenken, dan eenmaal 200.000. De verschillende schenkingen moeten gebeuren met tussenperiodes van meer dan 3 jaar, anders worden ze alsnog als één schenking beschouwd.

Testament met 'generation skipping' 

Bij deze verrichting wordt het volledige vermogen van de betrokkene ineens aan de kleinkinderen gelegateerd (en worden de kinderen overgeslagen): dit zorgt meestal voor een grotere spreiding van de nalatenschap. Bovendien wordt het vermogen maar één keer vererfd en er worden dus slechts één keer successierechten betaald.

Kinderloos vrijgezel testament 

Dit testament wordt gebruikt in situaties waarbij de erflater geen echtgeno(o)t(e) of  kinderen heeft, maar waarbij er onder de wettelijke erfgenamen nog wel één ouder en broers en/of zussen zijn. Als er in dergelijke situatie geen testament wordt opgemaakt zal volgens de wettelijke erfopvolging slechts een kwart naar de ouder gaan  en de rest naar de broers/zussen. In het 'kinderloos vrijgezel testament' zal dan bepaald worden dat het ganse vermogen naar de ouder gaat. In de meeste gevallen is het de bedoeling de nalatenschap in twee keer te laten vererven (eerst kind - ouder, en daarna ouder - andere kinderen, dus tweemaal aan het tarief rechte lijn).

Duo-legaat  

Bij een duo-legaat legateert de overledene een bepaald deel van zijn nalatenschap aan een  vzw of stichting die belast wordt aan het verlaagd tarief van artikel 59 W.Succ. (8,8 %) met als last de successierechten te betalen die verschuldigd zijn door andere erfgenamen (onderworpen aan  een progressief tarief). Voor de toelaatbaarheid van het duo-legaat is wel vereist dat na verrekening van de last, de vereniging een 'substantiële nettobevoordeling' overhoudt. Voorbeeld : u laat aan uw neef een som na van 200.000 euro - als u geen verdere actie heeft ondernomen, zal hij daarop 110.000 euro successierechten betalen, waardoor hij netto slechts 90.000 euro overhoudt. Met een duo-legaat splitst u de 200.000 op in een schenking van 129.000 euro aan uw neef en 71.000 euro aan een vzw. Deze vzw betaalt 8,8% successierechten op deze 71.000 euro (= 6.248 euro) + de successierechten die door uw neef verschuldigd zijn op de 129.000 euro die hij krijgt (= 63.850). In totaal betalen ze dus 70.098 euro, waardoor ze 902 euro overhouden. Uw neef houdt echter zijn volledige 129.000 euro over. In dit voorbeeld rijst evenwel de vraag of er een voldoende substantiële bevoordeling van de vzw is, die slechts 902 euro overhoudt.   

Ook nog toegelaten zijn:

schenking door middel van een handgift of een bankgift;

schenking onder last;

schenking onder ontbindende voorwaarde;

schenking door grootouders aan kind(eren) en kleinkind(eren);

schenking met voorbehoud van vruchtgebruik of ander levenslang recht;

schenking waarop een verlaagd registratierecht voor schenkingen toepasselijk is;

schenking die een in het wetboek registratierechten voorziene vrijstelling geniet;

tontine- en aanwasclausules;

testament met maximale benutting van gunstregimes.

Wat er niet meer mag

Een beetje uitleg:  

Sterfhuisclausules

Akte waarbij bepaald wordt dat het ganse gemeenschappelijk vermogen toekomt aan één echtgenoot, ongeacht de oorzaak van ontbinding van het huwelijksstelsel, om zo te vermijden dat er successierechten op betaald moeten worden. Wordt voornamelijk gebruikt wanneer één van beide echtgenoten ernstig ziek is.

Gesplitste aankoop blote eigendom en vruchtgebruik

In een vorige bijdrage zijn we hier al dieper op ingegaan: het gaat om een verrichting waarbij ouders en kinderen samen één onroerend goed kopen. De ouders kopen het vruchtgebruik en de kinderen de blote eigendom, zodat bij het overlijden van de ouders het vruchtgebruik vervalt en de kinderen automatisch de volle eigendom verwerven.  Deze techniek is vooral een probleem als de kinderen hun aankoop financieren met geld dat ze van de ouders geschonken hebben gekregen. Bij het overlijden van de ouders zal de fiscus ervan uitgaan dat  in feite de volledige eigendom (en niet alleen het vruchtgebruik) door de ouders werd gekocht, het goed zal dan ook volledig in de nalatenschap terecht komen.

'Ik opa'- testament

Bij een 'ik-opa'-testament stelt de grootouder zijn kinderen aan als algemene legataris. Aan dit legaat is een last verbonden om een schuld jegens hun eigen kinderen te erkennen. De last bij het ik-opa testament van de kinderen jegens de kleinkinderen bestaat in het betalen van een som, die uitgedrukt wordt in contante waarde op datum van het overlijden van de grootouder, in tegenstelling tot het legaat met last op termijn, waar de last erin bestaat een nominaal bedrag te betalen. De contante waarde, op de dag van het overlijden van de grootouder, is de verdisconteerde waarde van het bedrag dat bij het overlijden van het kind aan het kleinkind zal moeten betaald worden. Uit het voorgaande kan besloten worden dat de kleinkinderen de nominale waarde van de last (volle eigendom) zullen kunnen opvorderen bij overlijden van hun ouder, maar slechts belast worden op de contante waarde van de last (blote eigendom). Het bedrag dat ze krijgen is dus  groter dan het bedrag waarop ze rechten betalen.

Ook nog 'verboden' zijn:

erfpachtconstructie: een gesplitste aankoop van onroerend goed door gelieerde vennootschappen (frustreert art. 44 W.Reg.);

inbreng door één echtgenoot van goederen in de huwelijksgemeenschap, gevolgd door een schenking door beide echtgenoten, mits er eenheid van opzet aanwezig is;

uitbreng uit de huwelijksgemeenschap van roerende goederen, gevolgd door een wederzijdse schenking tussen echtgenoten, meestal onder de ontbindende voorwaarde voor de schenking gedaan aan de eerststervende echtgenoot : bij het overlijden van de eerste echtgenoot, beschikt de overlevende dan over het hele vermogen, zonder successierechten te moeten betalen.

Belangrijk!

De voorgaande lijsten zijn niet limitatief. Verrichtingen die niet op de lijst staan, zijn niet a priori wel of niet toegelaten. Het blijft dus steeds belangrijk om alle concrete feiten in aanmerking te nemen.